ناهنجاری‌های فیزیولوژیکی در گوجه‌فرنگی، تغییرات غیرطبیعی در ظاهر و رنگ میوه ایجاد می‌کنند و کیفیت محصول و بازارپسندی آن را کاهش می‌دهند. رنگ، شکل، اندازه، سالم بودن میوه، سفتی بافت، مواد خشک و مزه، شاخص‌های تعیین‌کننده کیفیت گوجه‌فرنگی هستند. عواملی همچون تغییرات محیطی دما و رطوبت، عدم توازن مواد غذایی و مواد معدنی در خاک، pH بالا، زهکشی ضعیف، نوع رقم، عملیات زراعی، خسارت آفات و پاتوژن‌ها موجب ایجاد عوارض فیزیولوژیکی گوجه‌فرنگی می‌شوند. شناخت عوامل به‌وجودآورنده و کنترل آنها برای کاهش این عوارض بسیار با اهمیت است.
از عوارض فیزیولوژیکی گوجه‌فرنگی می‌توان ریزش گل، پوسیدگی گلگاه، آفتاب سوختگی، گربه سیمایی، ترک میوه، پف کردگی میوه، رسیدن لکه‌دار، زیپ میوه، رگه‌های زرد و سفید داخل میوه، پیچیدگی برگ، عوارض ناشی از علف‌کش‌ها و خسارت سرمازدگی را نام برد.
ریزش گل
عدم گرده‌افشانی موفق موجب ریزش گل می‌شود. اگر چه عواملی همچون نامساعد بودن دما (کمتر از 13 و بیشتر از 32 درجه سانتیگراد)، کمبود ازت، تنش‌های رطوبتی مانند خشکی خاک و یا آبیاری بیش از حد و کوتاه بودن مدت دریافت نور را نیز در این عارضه موثر دانسته‌اند.
پوسیدگی گلگاه میوه گوجه‌فرنگی
عارضه پوسیدگی گلگاه گوجه‌فرنگی نسبت به سایر عوارض فیزیولوژیکی از وفور بیشتری برخوردار است و در بادمجان، فلفل و هندوانه نیز مشاهده می‌شود.
افزایش دمای محیط و کمبود آب از مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده پوسیدگی گلگاه هستند. عارضه پوسیدگی گلگاه، با کمبود موقتی کلسیم موجود در گیاه مرتبط است. با کاهش رطوبت خاک و متعاقبا کاهش جذب مواد غذایی، غلظت کلسیم در گیاه کاهش می‌یابد. برگ‌های بزرگ‌تر به خاطر تعرق بیشتر، کلسیم موجود را جذب می‌کنند و در نتیجه میوه‌های در حال رشد، نمی‌توانند کلسیم مورد نیاز خود را به میزان لازم دریافت کنند. مصرف بیش از حد کودهای ازت به ویژه با فرم آمونیومی، غلظت بالای منیزیم و پتاسیم، قطع شدن ریشه‌ها و شوری و خشکی خاک، شدت این عارضه را افزایش می‌دهند. استفاده از ارقام مقاوم‌تر و محلول‌پاشی کلرور کلسیم با غلظت ده در هزار در سه مرحله با فاصله زمانی هر سه هفته یک بار برای کاهش این عارضه توصیه شده است.
رگه‌های فیبری زرد و سفید داخل میوه
بر خلاف تصور وجود رگه‌های زرد و سفید رنگ فیبری شده، در لایه‌های میانی گوشت گوجه‌فرنگی ناشی از مصرف نامتعارف ازت و یا وجود نیترات نیست. رگه‌های سفید، معمولا نشان‌دهنده عدم استفاده از یک فرمول تغذیه‌ای مناسب و با تعادل غذایی در طول دوره رشد یک محصول است. عوامل ژنتیکی، حادث شدن دمای بالا در زمان رسیدن میوه، کمبود پتاسیم در مرحله میوه‌دهی، برداشت میوه در حالت سبز رسیده و وجود برخی از بیماری‌های ویروسی و یا آفت مگس سفید از جمله دلایل ایجاد این عارضه عنوان شده‌اند.
آفتاب سوختگی
نواحی سفید و برنزه روشن روی میوه‌ها از علائم این عارضه می‌باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که به هر دلیلی مثل ریزش برگ و یا هرس شدید، میوه در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیرد که اگر در این زمان دما نیز افزایش یابد تشدید پیدا می‌کند. نواحی آسیب‌دیده که معمولا در قسمت بالای میوه هستند، کم‌کم چروک و فرورفته و تیره‌تر می‌شوند و هاله‌ای زرد رنگ در اطراف آن پیدا می‌شود. بنابراین برای مبارزه با این عارضه باید از ارقامی با پوشش برگی مناسب استفاده کرد. به علاوه اینکه با استفاده از سموم مناسب و مبارزه با بیماری‌های برگی، از نابود شدن برگ‌ها جلوگیری نمود.
صورت گربه‌ای شدن میوه یا گربه سیمایی
اگر زمان گلدهی و تشکیل میوه، به مدت یک تا دو هفته دمای محیط کمتر از ده درجه سانتیگراد شود نواحی فرورفته، دندانه‌دار و بدشکلی در قسمت گلگاه میوه ایجاد می‌شود. گرچه عوامل تشدیدکننده‌ای مثل گرمای شدید، آبیاری سنگین، آسیب‌های ناشی از علف‌کش، ازت زیاد، هرس شدید و خسارت تریپس هم برای آن گزارش شده است. رعایت تاریخ کاشت مناسب راهکار مناسبی برای کاهش این عارضه است.
پف‌کردگی میوه
در این عارضه میوه‌ی پف کرده و کم‌وزن، فاقد مقدار مناسبی از ماده ژلاتینی در حفرات داخلی میوه است. گرده‌افشانی ناقص و دمای پایین در زمان گرده‌افشانی و تشکیل میوه، تغذیه ضعیف، وجود نیتروژن زیاد و کمبود پتاسیم از علل ایجاد این عارضه هستند.
ترک میوه
ترک میوه به دو صورت متحدالمرکز و شعاعی در اثر نوسانات شدید درجه حرارت و رطوبت در هنگام رسیدن میوه ایجاد می‌شوند. با توجه به استحکام پوست و رشد میوه، ارقام مختلف نسبت به این عارضه حساسیت متفاوتی دارند اما با تامین مواد غذایی لازم و آبیاری منظم می‌توان احتمال ترک خوردگی را کاهش داد. نیتروژن زیاد و کمبود پتاسیم در ترک خوردگی موثر هستند.
رسیدگی نامنظم میوه
تلقیح نامناسب و شرایط جوی سرد موجب رسیدگی نامنظم می‌شوند. در این عارضه روی میوه لکه‌های زرد یا سبز رنگ نامنظم و بدشکل دیده می‌شود که بافت زیر آنها سخت و نارس مانده است. ازت زیاد، پتاس کم و تنش رطوبتی تشدیدکننده این عارضه هستند.
زیپ میوه
خطی به شکل زیپ از انتهای دم میوه به طرف گلگاه میوه تشکیل می‌شود. کشت ارقام حساس و درجه حرارت پایین در زمان تشکیل شدن میوه موجب این عارضه می‌شود.
پیچیدگی برگ
علائم این عارضه بسیار شبیه به علائم بیماری‌های ویروسی است، برگ‌های پایینی به سمت بالا پیچ می‌خورند، ضخیم و چرمی می‌شوند و تاثیر منفی روی رشد گیاه و محصول ندارند. آب و هوای گرم، تنش رطوبتی و عدم توازن عناصر تغذیه‌ای به گیاه از عوامل ایجاد کننده این عارضه هستند.
عوارض ناشی از کاربرد علف‌کش‌ها
بوته‌های گوجه‌فرنگی به طور خاص به توفوردی حساسند. علف‌کش‌ها می‌توانند در شاخ و برگ گیاه گوجه‌فرنگی بدشکلی ایجاد کنند. گربه سیمایی میوه می‌تواند ناشی از این مشکل باشد. علف‌های چیده شده‌ای که قبلا علف‌کش روی آنها استفاده شده است باید از مزرعه خارج شوند. گیاه عموما آسیب‌های جزئی را ترمیم و به رشد ادامه می‌دهد.
سرمازدگی
خسارت سرمازدگی بستگی به میزان و مدت دما است. هرچه دما پایین‌تر و در مدت زمان طولانی‌تر حادث شود خسارت بیشتر مشاهده می‌شود. علائم آن بسته به مرحله رشد میوه شامل عدم رسیدگی به بلوغ، رسیدن لکه‌دار، نرم شدن زودرس، ایجاد حفره در سطح، قهوه‌ای شدن بذر و افزایش پوسیدگی می‌باشند.
برای اطلاعات بشتر به بلاگ سایت ما مراجعه فرمایید و هچنین ما را در اینستاگرام دنبال فرمایید.
منبع:
- هناره، مشهید. 1399. عوارض و اختلالات فیزیولوژیکی گوجه‌فرنگی. پژوهشکده سبزی و صیفی، موسسه تحقیقات علوم باغبانی.
- · عابدی، ماهیار و رحیم احمدوند. 1398. آشنایی با آفات و بیماری‌های گوجه‌فرنگی. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر.
